Druk offsetowy to najczęściej wykorzystywana metoda przenoszenia projektów graficznych z postaci cyfrowej na namacalną. Zanim jednak go wynaleziono, stosowano inną technikę – litografię. Była ona niegdyś bardzo popularna. Litografię stosowano do dawnych materiałów reklamowych, ale również z powodzeniem wykorzystywano ją w sztuce. Dziś rzadko kto z niej korzysta, ale mimo to, warto ją poznać.
Co to jest litografia?
Litografia z uwagi na swój przebieg jest jedną z najciekawszych form druku płaskiego. Cechą charakterystyczną tej metody jest matryca, która przybiera postać kamienia. Musi być on odpowiednio przygotowany, aby można było wykonać w nim grafikę, która następnie będzie wykorzystana do odbitek. Samo słowo litografia wywodzi się z greckiego “lithos”, czyli kamień oraz “grapho”, oznaczającego rysowanie.
Sam proces litografii jest rozbudowany i wymagający. Osoba, która go realizuje, musi wykazać się cierpliwością oraz doświadczeniem. Niemniej jednak litografia jest bardzo interesującą techniką. Bardzo często w języku polskim mówi się o niej jako „kamieniodruk”. Warto tutaj wspomnieć, że istnieją 2 techniki litograficzne:
- cynkografia – wykonywana na płytach cynkowych,
- algrafia – do której wykorzystuje się płyty aluminiowe.
Przeczytaj także: Druk offsetowy – co to jest? Na czym polega?
Kiedy powstała litografia?
Z powstaniem litografii wiąże się interesująca anegdota. Okazuje się bowiem, że metoda płaskiego druku powstała zupełnie przypadkowo. Za jej wynalezienie odpowiada Alojzy Senefelder. Wydarzenie to miało miejsce w 1798 r. Z przekazów wynika, że Alojzy tworzył sztuki. Jednak problemem było ich powielanie. Zaczął więc eksperymentować.
Niestety w ramach prowadzonych prac nie udało się znaleźć sposobu na tanie powielanie napisanych sztuk. Ale pewnego dnia Alois został poproszony przez swoją matkę o stworzenie listy rzeczy do prania. Ten, nie mając wokół siebie nic tradycyjnego, przeznaczonego do pisania, wykorzystał kawałek kamienia.
Jak się później okazało, lista została zapisana na łupku wapiennym. Alojzy próbował zmyć zapisane informacje, jednak to się nie udało. Kamień został bowiem wyprawiony na płasko. Tak zaczęła się historia litografii oraz jej dalszego wykorzystywania m.in. przez artystów.
Ten artykuł też Cię może zainteresować: Papier kredowy a offsetowy – czym się różnią?
Jak przebiega proces litografii?
Jak wspomniane zostało wcześniej, litografia jest złożonym i wymagającym procesem. Jeśli jednak spojrzy się na niego z innej perspektywy, wydaje się bardzo interesujący.
Etap 1 – szlifowanie kamienia do litografii
Pierwszy krok w kierunku otrzymania matrycy do litografii, to szlifowanie kamienia. Trzeba przy tym pamiętać, że jego powierzchnia musi być płaska. Aby została wyszlifowana, najpierw należy ją nawilżyć wodą. Następnie na powierzchnię nakłada się warstwę karborundu, którego ziarno jest dość grube. W trakcie prac należy zmniejszać jego grubość. Należy jednak zwrócić uwagę, aby powierzchnia była równa. Wygładzone powinny być również brzegi kamienia.
Najefektywniejszą metodą szlifowania jest ucieranie kamienia o kamień. Wtedy też niezbędna jest siła fizyczna osoby realizującej ten proces. Kamień jest bowiem ciężki, ale za to efekt najbardziej pożądany. Po zakończeniu szlifowania zmywa się powierzchnię wodą, a następnie suszy.
Do szlifowania, zamiast drugiego kamienia, można wykorzystać również żeliwny kurant.
Etap II – rysowanie na kamieniu litograficznym
Przygotowany kamień litograficzny jest gotowy do wykorzystania. Na początku warto zabezpieczyć brzegi gumą arabską. Dzięki temu nie pozostaną na nich żadne tłuste plamy. Do rysowania na kamieniu litograficznym stosuje się tłusty tusz, kredkę wykonaną z pigmentu malarskiego lub twarde pióro.
Zobacz także: Drukarnia – jak prawidłowo zamówić wydruk materiałów
Etap III – wywołanie i trawienie rysunku
Kolejnym etapem litografii jest wywołanie. Powierzchnia kamienia pokrywana jest kalafonią oraz talkiem. Wszystko po to, aby kamień przyjmował farbę w odpowiednich miejscach, a jednocześnie nie zagrażała im woda. Następnie przechodzi się do wytrawiania rysunku. Powierzchnia kamienia wykorzystanego do litografii zostaje pokryta gumą arabską oraz roztworem kwasu azotowego. Dzięki temu w miejscach, gdzie jest rysunek, przyswajana jest tłusta farba, a poza nim kamień jest odporny na tłuszcz.
Etap IV – czyszczenie kamienia terpentyną
Kiedy powierzchnia jest pokryta gumą arabską i roztworem kwasu azotowego, należy ją wyczyścić. Wykorzystuje się do tego terpentynę. Tym samym z powierzchni kamienia litograficznego usuwane są pozostałości kalafonii oraz talku.
Etap V – nałożenie farby na kamień
Proces litografii zbliża się do końca. Ostatnim jego krokiem jest nałożenie farby. W tym celu wykorzystuje się wałek, który jest nią pokryty. Porusza się nim po powierzchni kamienia litograficznego pod różnymi kątami. Trzeba bowiem zwrócić uwagę na to, aby wszystkie miejsca, w których powinna znaleźć się farba, były nią pokryte. Przygotowany w ten sposób rysunek na kamieniu można umieścić w prasie litograficznej. Tam będzie on powielony.
Czy wiesz, że litografia była chętnie wykorzystywana w malarstwie? Z tej techniki korzystali m.in. Francisco Goya, Auguste Renoir, Eugene Delacroix, Pablo Picasso, a także Marc Chagall.
Sprawdź także: Co to jest lakier wybiórczy?
Podsumowanie
Litografia to piękna, aczkolwiek wymagająca technika drukarska. Konieczne jest bowiem odpowiednie przygotowanie matrycy, która będzie wykorzystywana do odbitek. Jednak sam proces jest bardzo wciągający. Z kolei efekt litografii jest atrakcyjny. Wykorzystywali go malarze, ale także był stosowany do tworzenia plakatów.
Autor:
